هوش مصنوعی ماشینی است که به گونه ای برنامه نویسی شده که مثل انسان فکر کند و توانایی تقلید از رفتار وی را داشته باشد تا بتواند وظایفش را انجام دهد.
در حال حاضر حقیقتا در زمینه هوش مصنوعی ما در ایران در اول راه هوش مصنوعی قرار داریم. امروزه هوش مصنوعی به جایی رسیده که توانسته در زندگی فردی مردم نفوذ پیدا کنید و استفاده از آن در برخی کارهای روزمره بسیار ناملموس باشد در حالی که ما تنها متوجه تاثیرات هوش مصنوعی نیستیم.
این مسئله نشان می‌دهد که رفته رفته استفاده از هوش مصنوعی بیشتر خواهد شد و کاربردهای جدی‌تری پیدا خواهد کرد. همین حالا هم از هوش مصنوعی در حوزه‌هایی مانند پزشکی، صنایع تولیدی، بازاریابی، اتوماسیون فرآیندهای مختلف، اقتصاد و … به کار می‌رود و آینده ای شگفت انگیز نیز پیش بینی می شود.
همچنین علاوه بر آن چه که گفته شد فعالیت‌هایی مانند طراحی سیستم‌های ایمنی، مسائل تشخیص هویت، بازی‌های کامپیوتری، طراحی سیستم‌های پیشرفته نظامی، طراحی نرم افزارهای هوشمند و… همه رو به پیشرفت هستند و برای پیرفته‌تر شدن به هوش مصنوعی نیاز دارند.
با توجه به همه‌ی این مسائل استفاده از هوش مصنوعی هر روز بیشتر از روز دیگر خواهد شد و هم چنان که کاربردهای آن گسترش خواهد بافت نیاز به متخصصان هوش مصنوعی هم بیشتر خواهد شد. همین امر باعث می‌شود تا فرصت‌های شغلی برای متخصصان هوش مصنوعی روز به روز بیشتر شود.
در افق چشم‌انداز آینده ایران اینگونه پیش‌بینی شده که، ظرف حداکثر ۱۰ سال آینده جایگاه هوش مصنوعی در ایران تا حدی ارتقاء یابد که، ناممان در جدول ۱۰ کشور برتر در زمینه هوشمندسازی قرار گیرد. این در حالی است که بنا به گفته رئیس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، ایران در جدول ۱۰۰ کشور برتر دنیا در عرصه این تکنولوژی‌ها، جایگاه هفتادوپنجم را به خود اختصاص داده است. ممکن است با خود اینگونه تصور کنید که، بر چه اساسی باید انتظار داشته باشیم در بازده زمانی ۱۰ ساله، این حفره عظیم در رتبه‌بندی را پر خواهیم کرد؟
خوشبختانه ایران از پتانسیل‌های بسیار خوبی از حیث حضور افراد نخبه و قرارگیری در رتبه سیزدهم دنیا در حوزه نگارش مقالات و داشتن دانش فنی برخوردار است، ضمن‌آنکه توانسته رتبه نخست منطقه در زمینه پایگاه‌های معتبر را نیز از آن خود کند. پایگاه رتبه‌بندی سایمگو (SCImago) در دانشگاه گرانادا اسپانیا، با ارائه آماری از پیشرفت ایران در هوش مصنوعی و قرارگیری در رتبه ۱۵ جهان از حیث نوآوری، اجتماعی و تحقیقات هوش مصنوعی خبر داده و بر اولین‌بودن کشورمان از این حیث در خاورمیانه صحه گذاشته است.
در حال حاضر هوش مصنوعی در ایران توانسته خود را در مسیر تکاملی سیستم‌های امنیتی همچون تشخیص چهره، ساخت و طراحی سلاح‌های هوشمند، ساخت ربات‌ها و دستگاه‌های هوشمند در حوزه تولیدی و صنعتی، ارتقا سیستم‌های تشخیص گفتار همچون تبدیل متن به صوت و بالعکس و طراحی بازی‌ها و حوزه‌های کاربردی آموزش قرار دهد.
جایگاه هوش مصنوعی در مشاغل
پیش از آنکه با نگاهی به جایگاه هوش مصنوعی در ایران، به این فناوری از حیث اشتغالزایی بپردازیم، لازم است به آمار کشور سنگاپور در بازده زمانی ۷ ساله یعنی از ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۹ نیم‌نگاهی داشته باشیم. نمودار رشد مشاغل فعال در حوزه هوش مصنوعی سنگاپور در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ رشدی سه برابری را نشان می‌دهد. اگر بخواهیم بررسی مقایسه‌ای میان ایران در این بازده زمانی مشابه با سنگاپور داشته باشیم باید بگوییم، ایران تنها در چند سال اخیر دستی بر اشتغالزایی در این حوزه داشته است.
در‌حقیقت بازار کار و جایگاه هوش مصنوعی در مشاغل داخل کشور تنها محدود به توسعه LCT و اپلیکیشن‌های موبایل، اینترنت و مشاغلی هم‌راستا با حمل‌و‌نقل مسافر همچون تاکسی‌های اینترنتی، فروشگاه‌های اینترنتی و بازی‌ها بوده، که در این میان توانسته سهم بزرگی هم در غیر‌سخت‌افزاری‌ها از آن خود کند. البته ناگفته نماند به‌رغم تازه گام نهادن ایران در این مسیر جدید اشتغالزایی، توانسته پیشرفت‌های خوبی را رقم بزند.
بازار کار هوش مصنوعی در ایران
خوشبختانه بازار کار هوش مصنوعی چند سالی است که در ایران با اقبال خوبی مواجه شده است و شرکت‌های متعددی چند سالی است که در زمینه هوش مصنوعی در کشورمان شروع به فعالیت کرده‌اند. علاوه بر آن با پیشرفت کسب و کارهای آنلاین و کسب و کارهای داده محور در ایران، نیاز به استخراج داده و تفسیر داده‌ها بیشتر شده و در آینده نیز بیشتر خواهد شد. به طور کلی همگام با پیشرفت‌هایی که در دنیا در زمینه هوش مصنوعی رخ می‌دهد و نیاز به متخصصان هوش مصنوعی بیشتر می‌شود، در ایران هم، حالا با کمی تاخیر، نیاز به متخصصان هوش مصنوعی در آینده بیشتر خواهد شد و بازار کار هوش مصنوعی در ایران هم روز به روز گسترده‌تر خواهد شد. موقعیت‌های کار در زمینه هوش مصنوعی در ایران بیشتر از این که هست خواهد شد اما در حال حاضر در زمینه‌های زیر به نیروی متخصص بیشتری نیاز است:
- برنامه نویس
- مدیر وب سایت
- طراح و تحلیل گر نرم افزار
- طراحی و ساخت ابزارهای هوشمند
- متخصص هوش مصنوعی در صنعت (مانند طراحی ربات و دستگاه‌های هوشمند )
- متخصص هوش مصنوعی در حوزه تشخیص گفتار (تبدیل متن به گفتار و …)
- متخصص هوش مصنوعی در زمینه پردازش تصویر
- متخصص هوش مصنوعی در زمینه پردازش متن (تولید دستیارهای هوشمند و چت‌بات‌ها و …)
- طراحی بازی ها
- مدیر شبکه
- مدیر امنیت اطلاعات
- طراحی ربات ها
- استخراج داده ها
آینده شغلی هوش مصنوعی در ایران
هوش مصنوعی به عنوان محرک اصلی فناوری های نوظهور مانند رباتیک و اینترنت اشیا و بیگ دیتا دانست که در آینده نزدیک بر روی اکثر شغل‌ها تأثیر می‌گذارد. کشور ایران هم از این قاعده مستثنی نیست و تعداد آگهی‌های استخدامی هوش مصنوعی در سایت‌های کاریابی ایرانی رشد چشم گیری داشته است.
چه مشاغلی توسط هوش مصنوعی از بین نخواهند رفت؟
بسیاری از افراد با ظهور هوش مصنوعی ترسیده‌اند که شغل خود را از دست بدهند، اما بسیار از شغل‌ها از هوش مصنوعی در امان هستند! از هوش مصنوعی نمی‌توان برای مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک شرکت ها استفاده کرد. همچنین به دلیل اینکه هوش مصنوعی نمیتواند احساس هم دردی با بیماری کند نمیتواند جایگاه روان‌پزشک‌ها را بگیرد.
امروزه می‌توان ردپای هوش مصنوعی، ربات ها و علوم شناختی را که بخش زیادی از آنها بر پایه علوم رایانه شکل گرفته اند در زندگی روزمره انسان ها و علوم مختلف دید و آینده ای را متصور شد که موضوعاتی از جمله پزشکی، نرم افزارها، پیش‌بینی وضع هوا، کاربرد ربات ها و حتی علوم انسانی متأثر از این علوم جدید باشند.
گرچه تأثیر این فناوری های نوین هنوز چندان واضح نیست اما این فناوری ها بدون شک شیوه زندگی انسان‌ها را تغییر داده‌اند.