هوش مصنوعی از جمله متداول‌ترین عبارات و اصطلاحاتی است که در حال حاضر در دنیای تکنولوژی موردبحث قرار می‌گیرد و نکات بسیار زیادی پیرامون این تکنولوژی مطرح می‌شود. مقایسه هوش مصنوعی و هوش انسانی مسئله‌ای است که نیازمند آشنایی با هر دو این هوش‌ها است و به همین علت نیز تعریف درست آنها و استفاده درست از این دو اصطلاح از اهمیت زیادی برخوردار خواهد بود.
هوش مصنوعی و هوش انسانی
پیش از هر چیز باید درباره تعریف دو نوع هوش مصنوعی و هوش انسانی صحبت کرد و تعریف دقیقی از این دو نوع هوش ارائه داد. هوش مصنوعی که با نام AI نیز شناخته می‌شود شامل ماشین‌هایی می‌شوند که ظرفیت انجام کارهایی که به‌صورت سنتی انسان‌ها انجام می‌دادند را دارند. این نوع هوش در طول تاریخ باعث شده تا برخی از مشاغل انسانی متزلزل شوند و از نیمه دوم قرن بیستم با سرعت بسیار بیشتری رشد کرده‌اند.
امروزه ماشین‌‌ها تا حد زیادی توانایی یادگیری را به دست آورده‌اند که یک مهارت انسانی به شمار می‌آید که تا پیش از این تنها انسان‌ها قادر به انجام آن بودند. با این حال نباید فراموش کرد که هوش مصنوعی و هوش انسانی از جهات قابل توجهی با یکدیگر تفاوت‌هایی نیز دارند. اولین نکته‌ای که باید به آن دقت داشت این است که این دو مترادف یا قابل‌تعویض نیستند.
از طرف دیگر با توجه به اختلافات درونی شدیدی که میان این دو وجود دارد تفاوت‌های زیادی در خصوص تعاریف پیرامون آنها نیز وجود دارد که در ادامه به طور کامل‌تر درباره این موضوع صحبت خواهیم کرد.
یادگیری یکپارچه در مقایسه با یادگیری چندپارچه
یکی از معجزه‌انگیزترین ویژگی‌های هوش انسانی توانایی یادگیری مفاهیم و ایده‌های جدید از طریق تعداد کمی از نمونه‌ها و گاهی اوقات حتی از طریق یک نمونه است. بیشتر انسان‌ها قادر به درک و شناسایی یک الگو و سپس تعمیم‌دادن آن هستند. به‌عنوان‌مثال با نشان‌دادن یک یا دو پلنگ به یک انسان می‌تواند تصویر پلنگ را به او آموخت و این در حالی است که در هوش مصنوعی چنین مسئله‌ای امکان‌پذیر نیست.
در بررسی تفاوت‌های هوش مصنوعی و هوش انسانی باید به این نکته توجه داشت که هوش مصنوعی اغلب اوقات برای یادگیری نیازمند تعداد زیادی از نمونه‌ها است. یک سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی ممکن است نیازمند میلیون‌ها و حتی میلیاردها نمونه باشد تا بتواند یک مفهوم را بیاموزد. همین ویژگی نیز باعث می‌شود تا هوش مصنوعی از هوش انسانی متمایز شود. بسیاری از محققان احساس می‌کنند که این یک تفاوت مبنایی است که برای توصیف روند یادگیری انسان‌ها استفاده می‌شود.
تفاوت هوش مصنوعی و هوش انسانی از نظر قدرت تخیل
در مقایسه‌ای که میان هوش انسانی و هوش مصنوعی به عمل می‌آید یک مسئله بسیار مهم مطرح می‌شود که این مسئله قدرت تخیلی است که در هوش انسانی وجود دارد. بسیاری از روان‌شناسان، فیلسوفان و محققان شناختی، تخیل را یکی از توانایی‌های اساسی هوش انسانی می‌دانند. آنها حتی تا آنجا پیش می‌روند که تخیل را به‌عنوان عنصری از معنای انسان بودن می‌دانند. همین‌قدرت تخیل است که به انسان کمک می‌کند تا بتواند بر بسیاری از چالش‌هایی که در طول زندگی دارد غلبه کرده و نتیجه بگیرد.
در واقع قدرت تخیلی که در هوش انسانی وجود دارد توانایی شکل‌دادن به ایده‌ها، احساسات ذهنی و مفاهیم و پدیده‌های مختلف را دارد. این در حالی است که به گفته بسیاری از محققان حوزه هوش مصنوعی، هوش مصنوعی توانایی تخیل را ندارد. البته هوش مصنوعی در دنیای امروز توانمندی‌هایی دارد که شبیه به تخیل هستند؛ ولی دقیقا تخیل نیست. برخی از سیستم‌های هوشمند امروزه می‌توانند تا حد مناسبی قوه تخیل را شبیه‌سازی کنند.
پس به طور کلی باید به این نکته مهم در مقایسه هوش مصنوعی و هوش انسانی دقت داشت که هوش انسانی دارای قدرت تخیل کامل است و این در حالی است که در هوش مصنوعی چنین مفهومی وجود ندارد.
ورودی و خروجی چند حسی در هوش انسانی و هوش مصنوعی
یکی از ویژگی‌های چشمگیر هوش انسانی این است که هوش انسان معمولا توانایی دریافت و ادغام سریع احساسات با استفاده از تمامی حواس را دارد و به همین علت نیز می‌تواند به‌صورت کاملا یکپارچه تصمیم‌گیری کند. ورودی‌های حسی مانند بینایی، شنوایی، لامسه، بویایی و چشایی توانمندی یکپارچه تصمیم‌گرفتن را در اختیار هوش انسانی قرار می‌دهند. از طرف دیگر یک انسان معمولی قادر است که ادراکات خود از محیط را نیز در این تصمیم‌گیری‌ها دخالت دهد.
همین ورودی و خروجی چند حسی ویژگی بسیار مهمی است که هوش مصنوعی و هوش انسانی را متمایز می‌کند. این در حالی است که هوش مصنوعی در سال 2023 نمی‌تواند فعلا این یادگیری چندوجهی را پیاده‌سازی کند و حتی سیستم‌های معروف هوش مصنوعی مانند chatGBT نیز تنها می‌توانند ورودی‌های موردنیاز خود را به یک شکل ثابت دریافت کنند. همین مسئله نیز باعث می‌شود تا کل پروسه یادگیری هوش مصنوعی به‌صورت یکپارچه نباشد.
هوش مصنوعی و هوش طبیعی با یکدیگر کار می‌کنند
همان‌طور که تحقیقات در زمینه اجرای هوش مصنوعی با سرعت بسیار بالایی پیش می‌رود و باید انتظار داشته باشیم که هوش مصنوعی و هوش انسانی بتوانند به‌صورت یکپارچه با یکدیگر کار کنند تا بتوانند عملکرد مطلوب و بهینه‌ای را به کاربران ارائه دهند. نظرسنجی‌های بسیار زیادی که در این زمینه در سال‌های اخیر صورت گرفته است نشان می‌دهد که بسیاری از رهبران کسب‌وکارها و صنایع مختلف به دنبال این هستند تا بتوانند عملکرد این‌چنینی را به همراه بیاورند.
ترکیب این دو هوش با یکدیگر می‌تواند مزایای بسیار زیادی داشته باشد. اولین نکته‌ای که باید به آن دقت داشت این است که AI می‌تواند بسیاری از عملیات تکراری را انجام دهد و به این ترتیب از انجام کارهای تکراری در بسیاری از فرایندهای مختلف جلوگیری کند. این در حالی است که در بسیاری از مواقع فعالیت‌های مختلف نیازمند قدرت تخیل انسانی و بسیاری از ویژگی‌های هوش انسانی است که این مسئله نشان‌دهنده اهمیت هوش طبیعی یا انسانی برای هوش مصنوعی است.
پس به طور کلی هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) و هوش انسانی به یکدیگر نیاز دارند تا بتوانند کامل‌کننده یکدیگر بوده و عملکرد مطلوبی را در اختیار کاربران قرار دهند.
خلاصه مطلب
در زمان بررسی هوش انسانی و هوش مصنوعی مسائل مختلفی مطرح می‌شود. هوش انسانی دارای ویژگی‌هایی است که معمولا هوش مصنوعی این ویژگی‌ها را باکیفیت مشابه ندارد و همین مسئله نیز باعث تمایز این دو هوش از یکدیگر می‌شود. با این حال در هنگام بررسی تفاوت‌های هوش مصنوعی و هوش انسانی نباید فراموش کرد که هوش مصنوعی دارای سرعت محاسبات و پردازش بالاتری است و در برخی از مواقع برای انجام فعالیت‌ها و کارهای تکراری یا فعالیت‌های دیگر می‌تواند مفیدتر از هوش انسانی باشد.